Վերջերս մեծ թափ են հավաքում ներդրումային ծրագրերը Երևանի քույր քաղաք` մեր հանրապետության մշակութային օջախ Գյումրիում։ Ըստ Գյումրու քաղաքապետարանի ֆեյսբուքյան էջի՝ Գյումրիում կկառուցվի «Դիստրիկտ» էկո թաղամաս: Ներդրողը Թոդդ Ֆաբաքերն է Նյու Յորքից, որը ներկայացնում է «Դիջիթըլ Փոմըգրանեթ» ընկերությունը։

Գյումրու ավագանու նիստում մայիսի 14-ին հաստատված պայմանագրով ծրագրի իրականացման համար ընկերությանը տրամադրվելու է 21 հա տարածք՝ «Ուռի Գունդ» նախքին զորամասը։ Տարածքը գտնվում է քաղաքի ծայրամասային թաղամասերից մեկում։ «Ընկերությունը դիմել էր մեզ տարածքի տրամադրման առաջարկով։ Ծրագիրը ներկայացվեց ավագանուն, որի որոշմամբ այդ հողատարածքը հատկացվեց ընկերությանը կանաչ քաղաք կառուցելու համար։ Կնքվեց համաձայնագիր, որը դարձավ ծրագրի մեկնարկի առաջին քայլերը։»,- մեզ հետ հեռախոսազրույցում նշեց Գյումրու քաղաքապետի մամուլի խոսնակ Սոնա Առաքելյանը։

Ըստ նախագծի նախատեսվում է կառուցել էկո տեխնո թաղամաս` քաղաքին կից։ Նշենք, որ տարածքում առկա է ստորգետնյա ջրերից առաջացած լիճ, որը ընդգրկվելու է նախագծի մեջ, բացի այդ նախատեսվում է համալրել տարածքը մի շարք այգիներով և լճերով։ Թաղամասում նախատեսում են ստեղծել նաև տարածքներ ՏՏ ոլորտի սթարթափ ընկերությունների համար։ Գործող առաջին սթարթափներն են՝ «Թվային մետաքսի ճանապարհ» (Digital Silk Road) հայ-չինական կենտրոնը, ՏրիվիաՄատիկ (TriviaMatic) մոբայլ և վեբ հավելվածները, «Ինգլիշ Բենտո» (English Bento) ուսուցման կառավարման համակարգը, Կոմմպրո Փիար Փլեններ (Commpro PR Planner) հարթակը, «ՍիքՅունիք» (SeekUnique) վեբկայքի ձևանմուշները առցանց առևտրի համար և «Ֆարմֆրեշ» (FarmFresh) խելացի գյուղատնտեսության տեխնոլոգիան: «Դիստրիկտ» կայուն զարգացման և էկո ձեռնարկությունների հիմնադրամի տնօրեն Գայանե Ղանդիլյանի հետ հեռախոսազրույցից տեղեկացանք, որ ավագանուն ներկայացված էսքիզում նախագծային աշխատանքների մեկնարկից հետո կարող են փոփոխություններ մտցվել և լրամշակվել, քանի որ առաջիկայում այդ հատվածում իրականացվելու են հետազոտական աշխատանքներ․ «Նախագծային աշխատանքների մեկնարկը դեռ տրված չի։ Ավագանուն մենք ներկայացրեցինք նախատեսվող թաղամասի կոնցեպտը, այսինքն այն, թե ինչ ենք նախատեսում իրականցնել։ Պարզ է, որ հետազոտական աշխատանքներից հետո այդ էսքիզից շեղումներ կլինեն։ Այս պահին տարածքում ընթանում են գեոդեզիական, ջրերի հետազոտության աշխատանքները։ Բացի այդ, փաստաթղթային հարցեր ունենք՝ պետք է պայմանագիր կնքել, տարածքի կարգավիճակը փոխել, որից հետո գեոլոգիան կիրականացվի, ինչպես նաև պետք է որոշվի գոյություն ունեցող շենքերի վթարայնության աստիճանը և այլն»։ Նշենք, որ ծրագիրը նախատեսված է կյանքի կոչել փուլային եղանակով՝ առաջին երեք տարիների ընթացքում վերակառուցվելու են տարածքում գոյություն ունեցող շինությունները:

«Դիստրիկտ» թաղամասն ըստ ամենայնի լրացուցիչ ֆինանսական աղբյուր կդառնա Գյումրու բյուջեի համար, քանի որ վերը նշված տարածքը ընկերությանը տրամադրվել է վարձակալությամբ։ Ինչ խոսք՝ վարձակալությունը նման ծրագրերի դեպքում ընդունված մոտեցում է, սակայն մեզ հետաքրքեց, թե Գյումրու «Ուռի գունդ» տարածքը քանի տարով է վարձակալությամբ հանձնվում ընկերությանը։ «Դա դեռ հայտնի չէ։ Մենք այժմ հուշագրի հիման վրա պիտի կնքենք պայմանագիր, որի մեջ ավելի մանրամասն կետերով նշված կլինի թե քանի տարով ենք վարձակալում և երբ ենք դիմելու գնման համար։ Սակայն մեր գեր նպատակն է այդ տարածքը ձեռք բերել առաջնային գնորդի իրավունքով, այսինքն՝ գնենք այն։ Բայց առաջիկա 3 տարում մենք կաշխատենք վարձակալության հիմունքներով։ Միևնույն ժամանակ շինարարական աշխատանքները պատրաստվում ենք հնարավորինս շուտ սկսել և ավարտին հասցնենք առաջին փուլը, որպեսզի քաղաքապետարանը վստահ լինի որ մեր կողմից գործնական աշխատանք է արվում»։

Ինչ խոսք՝ ներդրումային ծրագրերը քաղաքաշինության զարգացման կարևոր գործոններից են, որոնք ներկայացնում են քաղաքի կյանքի յուրովի էտապները։ Սակայն այդ ամենը պետք է արվի գոյություն ունեցող քաղաքիշինական պատկերի համատեքստում։ Ամեն բնակավայր ունի իր դարերի ընթացքում կազմավորված հիմքերը: Ինչպես և շենքը, այդպես էլ բնակավայրը սերտ կապված է այդ հիմքերի հետ։ Հիմքերի թուլացումը բերում է քաղաքի ավիրմանը և ինքնության կորստին։ Ամեն մի քաղաքի, բնակավայրի հիմքում ընկած են լուրջ քաղաքաշինական աշխատանքներ և օրենքներ։ Այդ օրենքներն են, որ ստեղծում են մարդկանց բնակվելու համար հարմարավետ արհեստական միջավայր, որտեղ հաշվի է առնվում տեղանքը իր աշխարհագրական դիրքով, ռելևֆով, էսթետիկ ներուժով, բնական պայմաններով, բնակչության և ազգի մենտալիտետով։ Ցավոք, Հայաստանում քաղաքաշինության այս հիմքերը մոռացված են, այն փոխարինվում է կետային շինարարությամբ, ինչը ոչ միայն քանդում է քաղաքների ամբողջական պատկերը՝ անսամբլը, այլև լուրջ անհարմարություններ է ստեղծում և բացասական ազդեցություն է թողնում մարդկանց կենցաղի, մտածողության և հոգեբանության վրա։

Վերլուծելով վերը նշվածը՝ հասկանալի է դառնում, որ հատկապես պատմական քաղաքներում որևէ նախագիծ իրականացնելը պահանջում է մշակութային, պատմական, քաղաքաշինական, հնագիտական, լուրջ, պրոֆեսիոնալ, խորը ուսումնասիորւթյուններ, որոնց հիման վրա արդեն իսկ կկազմվի էսքիզային նախագիծը և կտրամադրվի ճարտարապետանախագծային առաջադրանքը։ Արդյո՞ք արվել են նման հետազոտություններ, թե ոչ՝ հատկապես հնագիտական բնագավառում․ «Նման ուսումնասիրություներ դեռև չեն իրականացվում։ Տարածքի վարձակալությունից հետո, երբ որ գեոլոգիական աշխատանքներ կիրականացվեն, արդեն պեղումները ևս կնախատեսվեն։ Իրականում մենք աշխատելու ենք Գյումրիի քաղաքապետարանի գլխավոր ճարտարապետ Հենրիկ Գասպարյանի, ինչպես նաև ճարտարապետ-դիզայներ Անի Ենոքյանի հետ, ովքեր ուսումնասիրություններ են իրականացնելու, որպեսզի պարզ լինի, թե Գյումրիին բնորոշ ի՞նչ դետալներ, ատրիբուտներ կունենանք Դիստրիկտում։ Սակայն մեծ հաշվով մենք չենք կրկնելու պատմական քաղաքի ոճը, այսինք այն տարբերվելու է նրանից, ինչ զբոսաշրջիկը տեսնելու է քաղաքի կենտրոնում։ Նոր թաղամասը ավելի ժամանակակից, մոդեռն տեսք է ունենալու, բայց պարտադիր Գյումրուն բնորոշ դետալների արտացոլանք լինելու են մեր բրեդինգի մեջ։ Յուրաքանչյուր կաֆե, ռեստորան կամ որևէ բիզնես, որը ծավալվելու է այդ տարածքում, պետք է համապատասխանի Դիստրիկտի բրենդինգին,- նշեց «Դիստրիկտ» կայուն զարգացման և էկո ձեռնարկությունների հիմնդրամի տնօրենը։

Հիշեցնենք, որ Գայանե Ղանդիլյանը իր հարցազրույցներից մեկում նշել էր, որ նախագծային աշխատանքների մեկնարկը նախատեսվում է հունիս-հուլիս ամիսներին։ Մեզ հետ զրույցում նա հստակեցրեց, որ դա վերաբերվում է հետազոտական աշխատանքներին, իսկ բուն աշխատանքային գծագրի կազման ժամանակահատվածը դեռևս հստակեցված չէ։ Սակայն այս պահին հստակ է, որ թաղամասում կառուցվող շինությունների հարկայնությունը լինելու է մաքսիմում երկու հարկ։ Ամբողջ 21հա տարածքի կառուցապատումը կտևի մոտ 10 տարի։ «Ինչպես նշեցի՝ այժմ փաստաթղթային հարցեր կան։ Մինչև շին թույլտվություն ստանանք, կարծում եմ մոտ 3 ամիս կտևի, դրանից հետո 3 տարվա մեջ առաջին փուլը կավարտենք։ Աշխատանքները սկսելու ենք կենտրոնական հատվածից, որտեղ հիմնականում գոյություն ունեցող շենքերն են։ Նախատեսվոմ է դրանք վերակառուցել և ընդլայնել»,- ճշտեցինք Գայանե Ղանդիլյանից։

Հիշեցնենք, որ այսօրվա Գյումրի քաղաքի կենտրոնը հիմնականում կառուցվել է 19-դ դարի երկրորդ կեսին, իսկ հետագայում կառուցված շինությունները ներդաշնակ են պատմական կառուցապատմանը։ Նման պատկեր հնարավոր է եղել ստանալ, քանի որ հեղինակները քաղաքի կենտրոնը և հարակից տարածքները դիտարկել են որպես քաղաքաշինական համալիր հուշարձան, ինչը ավարտուն և հարուստ տեսք է պարգևել քաղաքին։ Նշենք որ «Կումայրի» պետական պատմաճարտարապետական արգելոց թանգարանը պատմական քաղաքների վերակառուցման համալիր մոտեցմամբ է մշակվել։ Նախագծի հեղինակներն են եղել ճարտարապետներ Սաշուր Քալաշյանը, Ավետիկ Միրիջանյանը և Սասուն Գրիգորյանը։

Ցավոք նման ուսումնասիրություներ ոչ միայն մեր օրերում չեն արվում, այլև հաշվի չեն առնվում կառուցվող և արդեն իսկ կանգուն շինությունների փոխկապակցությունը։ Թե որքանով նշված ծրագրի շրջանակներում հնարավոր կլինի ստանալ ժամանակակից, բայց ներդաշնակ միջավայր, կխոսենք, երբ նախագիծը պատրաստ կլինի։ Այս պահին ուրախացնողն այն է, որ Դիստրիկտ թաղամասում նախատեսվող շինությունների հարկայնության սահմանափակման ճիշտ ընտրություն է արված։