Բնությունը Կրկին Նախազգուշացնում է
Աղբյուր՝ http://www.construction.am
Երկրաշարժ Թուրքիայում
Փետրվարի 6-ին, երևանի ժամանակով 05:17-ին, Թուրքիայի Գազիանթեփ նահանգում (հայկ. Այնթափ) 17,9 կմ խորության վրա տեղի ունեցավ 7,8 մագնիտուդով (M 7.8) հզոր երկրաշարժ: Մոտ 9 ժամ հետո, 100 կմ դրանից հյուսիս, Քահրամանմարաշ նահանգում (հայկ. Մարաշ) արդեն 10 կմ խորության վրա տեղի ունեցավ մել այլ հուժկու՝ M 7,5 երկրաշարժ, որն առաջացավ առաջինի հարվածի արդյունքում, բայց այլ երկրաբանական խզվածքում: Այս 2 հիմնական հարվածները ուղեկցվում են բավականին հզոր հարյուրավոր հետցնցումներով, որոնք, մասնագետների պնդմամբ, կարող են շարունակվել շաբաթներ, ամիսներ և անգամ տարիներ:
Հաշվի առնելով տարածքի բնակավայրերի խտությունը և կառույցների սեյսմիկ կայունության ոչ այդքան բարվոք վիճակը, զոհերի վերջնական թիվը կարող է մոտենալ 100 000-ի, իսկ անօթևան մնացածներինը՝ միլիոնների: Սա այս տարածաշրջանի վերջին հարյուրամյակի ամենահզոր երկրաշարժերից է, եթե ոչ ամենահզորը:
Եթե համեմատենք Սպիտակի M 6,9 երկրաշարժի հետ, ապա առաջին՝ M 7,8 երկրաշարժը, մոտ 8 անգամ ավելի մեծ է Սպիտակինից, և ավելի քան 23 000 անգամ ուժեղ՝ էներգիայի ազատման տեսանկյունից: Թուրքիայում երկրաշարժի հետցնցումային «երկարության» գոտին ձգվել է 400 -500 կմ, այսինք այս աղետի գոտին Հայաստանի տարածքից շատ ավելի մեծ է...
Երկրաշարժ Հայաստանում
Ասում են միայն հիմարներն են սեփական սխալների վրա սովորում, իսկ խելոքները՝ ուրիշների: Այստեղ ճիշտ կլիներ ձևակերպել այլ կերպ՝ սեփական սխալների վրա սովորողները բավականին խելոք են, իսկ սխալներ կրկնողները՝ լրիվ հիմարներ:
Մենք վերջերս ենք անցել Սպիտակի երկրաշարժի մղձավանջի միջով, սակայն կուրուստների խորը ցավը չի անհետացել, ինչպես նաև մինչ այսօր շարունակվող հետևանքների վերացման ջանքերը:
Սակայն, այդպես էլ դաս չքաղեցինք բնության այս շարունակական նախազգուշացումներից, ավելի շուտ, իրական և վաղ թե շուտ գալիք սպառնալիքից: Սպիտակի երկրաշարժից հետո խորհրդային կառավարությունը մշակել էր մի համապարփակ պլան հետագա սպառնալիքներից մաքսիմալ խուսափելու նպատակով: Ծրագիրն անգամ ներառում էր բարձրահարկերի «կտրում» 5-6 հարկերի մակարդակով... Սակայն եկավ անկախությունը, տնտեսական ճգնաժամը, պատերազմը և դրանից բխող կառավարության վերաբերմունքը երկրաշարժի սպառնալիքին:
Մեր կայքը դեռևս 2010-ին գրել էր Հայաստանի և հատկապես Երևան քաղաքի երկրաշարժերի հանդեպ խոցելիության ամենաբարձր մակարդակի մասին: Այս գնահատականում 2 հանգամանք է հաշվի առնվել, առաջինը՝ հնարավոր հզոր երկրաշարժի հավանականությունը և երկրորդը՝ մայրաքաղաքի շինությունների խտությունը և ցածր սեյսմակայունութունը:
Երևանի համար երևի թե ամենավտագավոր՝ Գառնիի խզվածքը լուռ հավաքում է իր էներգիան, և ոչ ոք չի կարող կանխատեսել ե՞րբ այդ էներգիան կլիցքաթափվի, բայց դա տեղի կունենա վաղ, թե ուշ: Ըստ այս խզվածքի հետ կապված գիտական հետազոտությունների, 1679թ. և 1827թ. երկրաշարժերժերի մագնիտուդը հասել է 7.0- ի, այսինքն մոտ Սպիտակի երկրաշարժի ուժգնության: Չմոռանանք նաև 1840թ-ի Արարատի M7,5 երկրաշարժը, որը բառացիորեն փոխեց լեռան տեսքը, իսկ Մեծ Արարատի գագաթից 30-35 մետր մեծության լեռնաբեկորներ էին նետվում լեռան ստորոտին...
Այս հարցի շուրջ շատ-շատերն են խոսել ու գրել և՛ դրանից առաջ, և՛ հետո, սակայն լուրջ մոտեցում մինչ այժմ չկա, իսկ իրականացվող քայլերն էական չեն:
Ուստի, կրկին անգամ անդրադառնում ենք այս հարցին, ուշադրության ենք հրավիրում առաջնահերթ կառավարությանը, ազգային ժողովին և, ինչու ոչ, բոլոր այլ շահագռգիր և սրտացավ կողմերին, լրջորեն և պատասխանատու մոտենալ մեր հանրապետության համար ամենակարևոր հարցի լուծմանը՝ գալիք երկրաշարժին մաքսիմալ պատրաստվելու ու դիմակայելու պարտավորությանը:
Այո՛, պարտավորությանը, քանի որ միակ մարմինը, որ կարող է այս հարցին լուծում տալ ու իր քաղաքականությամբ խրախուսել դրա իրականացումը, դա կառավարությունն է: Դա պարտավորություն է մեր երեխաների, թոռների և ամբողջ ազգի ապագայի առաջ:
Ի՞նչ է պետք անել
Իհարկե, բոլոր շենքերի և շինությունների տեխնիկական վիճակի բարելավում: Այս հարցի լուծումը տարիների, տասնամյակերի հարց է, բայց հստակ ծրագիրը պետք է շտապ մշակվի և խիստ պահպանվի ամեն տարի, ամեն օր և ամեն ժամ քայլ առ քայլ իրականացվի:
Ամենաառաջնահերթը՝ դա գույություն ունեցող սեյսմիկ նորմերից անգամ ավելի բարձր կայունությամբ հիվանդանոցների կառուցումն է: Այստեղ նաև պետք է հաշվի առնել, հատկապես ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքների, բոլոր սարքավորումների սեյսմիկ ամրացման անհրաժեշտությունը: Այսօր հանրապետությունում գործող հիվանդանոցների գերիշխող մասը գործում է խորհրդային նորմերով կառուցված հնամաշ կառույցներում:
Առաջնահերթ է նաև մանկապարտեզների, դպրոցների, այլ ուսումնական հաստատությունների կառույցների սեյսմիկ անվտանգության ապահովումը: Որոշ դպրոցներ, մանկապարտեզներ պետական ծրագրերով վերանորոգվել են, իսկ որոշները վերակառուցվել՝ արդի սեյսմիկ նորմերին մասամբ համապատասխանեցնելու նպատակով, սակայն իրական «արտադրանքը» հուսալի համարել չի կարելի: Պետք են լրիվ նոր կառույցներ, նոր և շատ ամուր կառուցվածքներով: Բայց պետք է սկսել այն հաստատություններից, որոնց շենքերը գտնվում են վթարային և անմխիթար վիճակում, իսկ դրանք դեռ բավականին շատ են:
Կառավարման համակարգի բոլոր կառույցները՝ նախարարությունները, կոմիտեները, տեղական կառավարման մարմինները, ոստիկանությունը..., մի խոսքով բոլոր կառավարման մարմինները պետք է գործեն ապահով և սեյսմակայուն տարածքներում, իրենց պարտավորությունները անխափան իրականացնելու համար: Հաշվի առնելով երկրաշարժի հանգամանքը, Հայաստանում գործող գրեթե բոլոր դեսպանատները տեղափոխվել են նորակառույցներ, որոնք համապատասխանում են այսօրվա նորմերին: Սակայն մեր կառավարման համակարգի զբաղեցրած տարածքները հիմնականում գտնվում են խորհրդային ժամանակվա՝ այսինքն առկա նորմերին անհամապատասխան կառույցներում:
Բնակֆոնդի արդիականացումը երևի թե ամենախոցելին է այս շարքում և հարցի լուծման ամենադժվար մասն է կազմում: Խորհրդային տարիներից մնացած անմխիթար վիճակում գտնվող բնակֆոնդը գերիշխող մաս է կազմում մայրաքաղաքում և հանրապետության այլ տարածքներում: Բացի այն, որ այդ ժամանակաշրջանի կառույցները այլ նորմերով են կառուցված, և կառուցված են անորակ, ժամանակի իշխանությունների ամենաթողությամբ բնակիչների «շինարարական» միջամտությունները ավելի են բարդացրել իրավիճակը: Կան բազմահարկ շենքեր, որտեղ բնակիչները ուղղակի «վերացրել են» հիմնական կարկասի կրող սյուները, կան շենքեր որոնց տանիքներին 1,2 և անգամ 3 հարկ շինություններ են կառուցել...
Բայց սեյսմակայուն բնակարանային շինարարության մասով կան նաև դրական զարգացումներ՝ նորակառույցների բումը, հատկապես Երևանում: Այս նոր բնակֆոնդը շատ ավելի սեյսմակայուն է, և կարելի է ասել սեյսմիկ վտանգներին դիմակայելու լուրջ առաջընթաց: Սակայն այստեղ նույնպես պետք է խիստ հսկողություն սահմանել, քանի որ նախատեսված սեյսմիկ կայունության ապահովման համար պետք է լինեն որակյալ նախագծեր, որակյալ շինարարություն և նյութեր, անկախ և չկոռումպացված հսկողություն: Բացի այդ, պետք է բացառել անկանոն կառուցապատումը, ինչն այսօր նկատվում է որոշ տեղերում, օրինակ՝ Կոմիտաս-Մամիկոնյանց- Ադոնց հատվածում: Քաղաքի այս հատվածի բոլոր նորակառույցների շահագործումը կբերի Կոմիտասի և հարակից փողոցների երթևեկության ամբողջական կոլապսի:
Որպես նորակառույցների բումի հիմնական խթանիչ պետք է նշել նախկին կառավարության կողմից դեռևս 2015-ին ընդունված եկամտային հարկի գումարների վերադարձի օրենքը: Սա բավականին լուրջ քայլ էր բնակֆոնդի արդիականացման հարցում և շատ ցավալի է, որ ներկա կառավարությունը, հիմնվելով կարճաժամկետ հաշվարկների վրա, որոշում է կայացրել փուլ առ փուլ վերացնել այս արտոնությունը Երևանում: Ֆինանսական տեսակետից շինարարությունը հանդիսանում է տասնյակ այլ ոլորտների զարգացման լոկոմոտիվ, հանրապետության տնտեսական աճի լուրջ խթանիչ:
Միգուցե գնալ այլ՝ բանկային տոկոսների նվազեցման ճանապարհո՞վ: Բանկային համակարգի շահույթները նախորդ տարվա տվյալներով կտրուկ ավելացել են, ու այս ամենից հետո, բանկերը դեռ շարունակում են բարձրացնել իրենց ծառայութունների արժեքները... Երևույթը պետք է հետազոտել և հասկանալ: Ամեն դեպքում, սեյսմիկ կայունության ապահովման տեսանկյունից, այս «ծրագիրը» կարելի է համարել ամենագործուն պետական օգնությունը, ինչն «ամենաէժան» տարբերակով լուծում է մի մեծ խնդրի որոշակի մասը և միաժամանակ բերում է էական տնտեսական աճի:
Այսպես, թե այնպես, պետք է փուլ առ փուլ վերաբնակեցնել խորհրդային շրջանում կառուցված բոլոր բնակելի կառույցների, առաջնահերթ վթարային շենքերի բնակիչներին: Այո, դա շատ լուրջ մարտահրավեր է, բայց այլընտրանք մենք ուղղակի չունենք: Միգուցե վերածել բիզնես նախագծերի՝ հին շենքերի տեղերն անվճար տրամադրելով կառուցապատողներին ու բավարարելով տեղի բնակիչների կարիքները, ու լրացուցիչ տարածքների վաճառքի ձևո՞վ՝ Աջափնյակ համայքի պիլոտային ծրագրի տաբերակով: Միանշանակ լուծումներ շատ կգտնվեն, պետք է փնտրել և գտնել դրանք:
Պատմական նշանակության կառույցների մասով, եթե դրանք պետք է պահպանվեն, երևի թե միակ լուծումը կարող է լինել մաքսիմալ հնարավոր ուժեղացման աշխատանքների իրականացումը, ինչը հնարավոր է միայն անբնակ, չշահագործվող կառույցներում:
Սպասելու Ժամանակ Այլևս Չկա
Այսօրվա պասիվ վերաբերմունքը՝ չգործել և հույսը դնել Աստծու վրա, ուղղակի հանցագործություն է: Տեկտոնիկ սալերը շարժվում են միլիոնավոր տարիներ և դեռ շատ երկար կշարժվեն մեր երկրագնդի օրենքներով, ժամանակ առ ժամանակ ցնցելով այն: Դրան դիմակայելու միակ տարբերակը, դա արհավիրքին պատրաստ լինելն է. դիմավորել տանը և աշխատավայրում հանգիստ նստած, վստահ լինելով դրանց կայունության վրա:
Իսկ Սպիտակի երկրաշարժի «ճանապարհով» գնալը մեծագույն սխալ կլինի Հայսատանի նման փոքր երկրի համար: Այո, արդիականացման ծրագիրը կարժենա մեծ գումարներ, բայց այդ ներդրումները տասնյակ անգամներ ավելի քիչ կլինեն, եթե փորձենք համեմատել գալիք երկրաշարժից ավերածությունների, մարդկային կորուստների և երկրի կառավարման անհնարինության հետ:
Թուրքիայի այս օրերի սարսափելի աղետը կրկին զգուշացնում է մեզ, որ պետք է գործել, որ սպասելու ժամանակ այլևս չկա:
Հ.Գ. (23.02.2023)
Երեկ, ամսի 22-ին, կառավարությունում քննարկում է եղել, որի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն ասել է․«Կարծում եմ՝ պետական կառավարման համակարգը Երևան քաղաքի փոքր կենտրոնից և ընդհանրապես կենտրոնից պետք է դուրս բերել, որովհետև պետական այն գույքի ճիշտ կառավարումը, որ կա Երևան քաղաքի փոքր կենտրոնում և կենտրոնում, կարող է պետությանը տասնյակ միլիարդների եկամուտներ բերել եւ ավելի արդյունավետ դարձնել կառավարման գործընթացները: Մինչդեռ այսօր ուղիղ հակառակն է»:
Հիանալի միտք է արտահայտված և հոդվածին համահունջ, եթե գրագետ իրականացվի:
1. Դրական է կառավարման համակարգի դուրս բերումը կենտրոնից և կենտրոնացումը մեկ տարածքում. նորակառույց շենքերում: Բացի սեյսմիկ անվտանգության ապահովումը, սա կբերի նաև կառավարման համակարգի մարմինների միջև իրականացվող տրանսպորտային հաղորդակցության անիմաստ ծախսերի կրճատմանը և ընդհանուր առմամբ՝ կենտրոնի տրանսպորտային հոսքի զգալի ժամային բեռնաթափմանը:
2. Վաճառքի գործարքներից առաջացած գումարները առաջնահերթ կծախսվեն, իհարկե, ազատված և վաճառված շենքերի պետական ծառայողներին աշխատանքային վայրով ապահովելու վրա, իսկ մնացյալը պետք է ծախսվի հողվածում նշված առաջնայնությունների կառուցման վրա՝ հիվանդանոցների, դպրոցների... և այլն: Ճիշտ կլինի վերանայել գոյություն ունեցող կառավարման համակարգը կրճատելու հնարավորությունները: Հայաստանի նման փոքր երկրի համար այսօրվա կառավարման համակարգի ծախսերը լուրջ ու անիմաստ բեռ են հարկատուների ուսերին:
3. Որպես պարտավորություն, ազատված և վաճառված կառույցները, նոր սեփականատերերի կողմից, պետք է՝ կամ գրագետ ուժեղացվեն (պատմական նշանակության), կամ դրանց վայրում նորերը կառուցվեն:
Փետրվարի 6-ին, երևանի ժամանակով 05:17-ին, Թուրքիայի Գազիանթեփ նահանգում (հայկ. Այնթափ) 17,9 կմ խորության վրա տեղի ունեցավ 7,8 մագնիտուդով (M 7.8) հզոր երկրաշարժ: Մոտ 9 ժամ հետո, 100 կմ դրանից հյուսիս, Քահրամանմարաշ նահանգում (հայկ. Մարաշ) արդեն 10 կմ խորության վրա տեղի ունեցավ մել այլ հուժկու՝ M 7,5 երկրաշարժ, որն առաջացավ առաջինի հարվածի արդյունքում, բայց այլ երկրաբանական խզվածքում: Այս 2 հիմնական հարվածները ուղեկցվում են բավականին հզոր հարյուրավոր հետցնցումներով, որոնք, մասնագետների պնդմամբ, կարող են շարունակվել շաբաթներ, ամիսներ և անգամ տարիներ:
Հաշվի առնելով տարածքի բնակավայրերի խտությունը և կառույցների սեյսմիկ կայունության ոչ այդքան բարվոք վիճակը, զոհերի վերջնական թիվը կարող է մոտենալ 100 000-ի, իսկ անօթևան մնացածներինը՝ միլիոնների: Սա այս տարածաշրջանի վերջին հարյուրամյակի ամենահզոր երկրաշարժերից է, եթե ոչ ամենահզորը:
Եթե համեմատենք Սպիտակի M 6,9 երկրաշարժի հետ, ապա առաջին՝ M 7,8 երկրաշարժը, մոտ 8 անգամ ավելի մեծ է Սպիտակինից, և ավելի քան 23 000 անգամ ուժեղ՝ էներգիայի ազատման տեսանկյունից: Թուրքիայում երկրաշարժի հետցնցումային «երկարության» գոտին ձգվել է 400 -500 կմ, այսինք այս աղետի գոտին Հայաստանի տարածքից շատ ավելի մեծ է...
Երկրաշարժ Հայաստանում
Ասում են միայն հիմարներն են սեփական սխալների վրա սովորում, իսկ խելոքները՝ ուրիշների: Այստեղ ճիշտ կլիներ ձևակերպել այլ կերպ՝ սեփական սխալների վրա սովորողները բավականին խելոք են, իսկ սխալներ կրկնողները՝ լրիվ հիմարներ:
Մենք վերջերս ենք անցել Սպիտակի երկրաշարժի մղձավանջի միջով, սակայն կուրուստների խորը ցավը չի անհետացել, ինչպես նաև մինչ այսօր շարունակվող հետևանքների վերացման ջանքերը:
Սակայն, այդպես էլ դաս չքաղեցինք բնության այս շարունակական նախազգուշացումներից, ավելի շուտ, իրական և վաղ թե շուտ գալիք սպառնալիքից: Սպիտակի երկրաշարժից հետո խորհրդային կառավարությունը մշակել էր մի համապարփակ պլան հետագա սպառնալիքներից մաքսիմալ խուսափելու նպատակով: Ծրագիրն անգամ ներառում էր բարձրահարկերի «կտրում» 5-6 հարկերի մակարդակով... Սակայն եկավ անկախությունը, տնտեսական ճգնաժամը, պատերազմը և դրանից բխող կառավարության վերաբերմունքը երկրաշարժի սպառնալիքին:
Մեր կայքը դեռևս 2010-ին գրել էր Հայաստանի և հատկապես Երևան քաղաքի երկրաշարժերի հանդեպ խոցելիության ամենաբարձր մակարդակի մասին: Այս գնահատականում 2 հանգամանք է հաշվի առնվել, առաջինը՝ հնարավոր հզոր երկրաշարժի հավանականությունը և երկրորդը՝ մայրաքաղաքի շինությունների խտությունը և ցածր սեյսմակայունութունը:
Երևանի համար երևի թե ամենավտագավոր՝ Գառնիի խզվածքը լուռ հավաքում է իր էներգիան, և ոչ ոք չի կարող կանխատեսել ե՞րբ այդ էներգիան կլիցքաթափվի, բայց դա տեղի կունենա վաղ, թե ուշ: Ըստ այս խզվածքի հետ կապված գիտական հետազոտությունների, 1679թ. և 1827թ. երկրաշարժերժերի մագնիտուդը հասել է 7.0- ի, այսինքն մոտ Սպիտակի երկրաշարժի ուժգնության: Չմոռանանք նաև 1840թ-ի Արարատի M7,5 երկրաշարժը, որը բառացիորեն փոխեց լեռան տեսքը, իսկ Մեծ Արարատի գագաթից 30-35 մետր մեծության լեռնաբեկորներ էին նետվում լեռան ստորոտին...
Այս հարցի շուրջ շատ-շատերն են խոսել ու գրել և՛ դրանից առաջ, և՛ հետո, սակայն լուրջ մոտեցում մինչ այժմ չկա, իսկ իրականացվող քայլերն էական չեն:
Ուստի, կրկին անգամ անդրադառնում ենք այս հարցին, ուշադրության ենք հրավիրում առաջնահերթ կառավարությանը, ազգային ժողովին և, ինչու ոչ, բոլոր այլ շահագռգիր և սրտացավ կողմերին, լրջորեն և պատասխանատու մոտենալ մեր հանրապետության համար ամենակարևոր հարցի լուծմանը՝ գալիք երկրաշարժին մաքսիմալ պատրաստվելու ու դիմակայելու պարտավորությանը:
Այո՛, պարտավորությանը, քանի որ միակ մարմինը, որ կարող է այս հարցին լուծում տալ ու իր քաղաքականությամբ խրախուսել դրա իրականացումը, դա կառավարությունն է: Դա պարտավորություն է մեր երեխաների, թոռների և ամբողջ ազգի ապագայի առաջ:
Ի՞նչ է պետք անել
Իհարկե, բոլոր շենքերի և շինությունների տեխնիկական վիճակի բարելավում: Այս հարցի լուծումը տարիների, տասնամյակերի հարց է, բայց հստակ ծրագիրը պետք է շտապ մշակվի և խիստ պահպանվի ամեն տարի, ամեն օր և ամեն ժամ քայլ առ քայլ իրականացվի:
Ամենաառաջնահերթը՝ դա գույություն ունեցող սեյսմիկ նորմերից անգամ ավելի բարձր կայունությամբ հիվանդանոցների կառուցումն է: Այստեղ նաև պետք է հաշվի առնել, հատկապես ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքների, բոլոր սարքավորումների սեյսմիկ ամրացման անհրաժեշտությունը: Այսօր հանրապետությունում գործող հիվանդանոցների գերիշխող մասը գործում է խորհրդային նորմերով կառուցված հնամաշ կառույցներում:
Առաջնահերթ է նաև մանկապարտեզների, դպրոցների, այլ ուսումնական հաստատությունների կառույցների սեյսմիկ անվտանգության ապահովումը: Որոշ դպրոցներ, մանկապարտեզներ պետական ծրագրերով վերանորոգվել են, իսկ որոշները վերակառուցվել՝ արդի սեյսմիկ նորմերին մասամբ համապատասխանեցնելու նպատակով, սակայն իրական «արտադրանքը» հուսալի համարել չի կարելի: Պետք են լրիվ նոր կառույցներ, նոր և շատ ամուր կառուցվածքներով: Բայց պետք է սկսել այն հաստատություններից, որոնց շենքերը գտնվում են վթարային և անմխիթար վիճակում, իսկ դրանք դեռ բավականին շատ են:
Կառավարման համակարգի բոլոր կառույցները՝ նախարարությունները, կոմիտեները, տեղական կառավարման մարմինները, ոստիկանությունը..., մի խոսքով բոլոր կառավարման մարմինները պետք է գործեն ապահով և սեյսմակայուն տարածքներում, իրենց պարտավորությունները անխափան իրականացնելու համար: Հաշվի առնելով երկրաշարժի հանգամանքը, Հայաստանում գործող գրեթե բոլոր դեսպանատները տեղափոխվել են նորակառույցներ, որոնք համապատասխանում են այսօրվա նորմերին: Սակայն մեր կառավարման համակարգի զբաղեցրած տարածքները հիմնականում գտնվում են խորհրդային ժամանակվա՝ այսինքն առկա նորմերին անհամապատասխան կառույցներում:
Բնակֆոնդի արդիականացումը երևի թե ամենախոցելին է այս շարքում և հարցի լուծման ամենադժվար մասն է կազմում: Խորհրդային տարիներից մնացած անմխիթար վիճակում գտնվող բնակֆոնդը գերիշխող մաս է կազմում մայրաքաղաքում և հանրապետության այլ տարածքներում: Բացի այն, որ այդ ժամանակաշրջանի կառույցները այլ նորմերով են կառուցված, և կառուցված են անորակ, ժամանակի իշխանությունների ամենաթողությամբ բնակիչների «շինարարական» միջամտությունները ավելի են բարդացրել իրավիճակը: Կան բազմահարկ շենքեր, որտեղ բնակիչները ուղղակի «վերացրել են» հիմնական կարկասի կրող սյուները, կան շենքեր որոնց տանիքներին 1,2 և անգամ 3 հարկ շինություններ են կառուցել...
Բայց սեյսմակայուն բնակարանային շինարարության մասով կան նաև դրական զարգացումներ՝ նորակառույցների բումը, հատկապես Երևանում: Այս նոր բնակֆոնդը շատ ավելի սեյսմակայուն է, և կարելի է ասել սեյսմիկ վտանգներին դիմակայելու լուրջ առաջընթաց: Սակայն այստեղ նույնպես պետք է խիստ հսկողություն սահմանել, քանի որ նախատեսված սեյսմիկ կայունության ապահովման համար պետք է լինեն որակյալ նախագծեր, որակյալ շինարարություն և նյութեր, անկախ և չկոռումպացված հսկողություն: Բացի այդ, պետք է բացառել անկանոն կառուցապատումը, ինչն այսօր նկատվում է որոշ տեղերում, օրինակ՝ Կոմիտաս-Մամիկոնյանց- Ադոնց հատվածում: Քաղաքի այս հատվածի բոլոր նորակառույցների շահագործումը կբերի Կոմիտասի և հարակից փողոցների երթևեկության ամբողջական կոլապսի:
Որպես նորակառույցների բումի հիմնական խթանիչ պետք է նշել նախկին կառավարության կողմից դեռևս 2015-ին ընդունված եկամտային հարկի գումարների վերադարձի օրենքը: Սա բավականին լուրջ քայլ էր բնակֆոնդի արդիականացման հարցում և շատ ցավալի է, որ ներկա կառավարությունը, հիմնվելով կարճաժամկետ հաշվարկների վրա, որոշում է կայացրել փուլ առ փուլ վերացնել այս արտոնությունը Երևանում: Ֆինանսական տեսակետից շինարարությունը հանդիսանում է տասնյակ այլ ոլորտների զարգացման լոկոմոտիվ, հանրապետության տնտեսական աճի լուրջ խթանիչ:
Միգուցե գնալ այլ՝ բանկային տոկոսների նվազեցման ճանապարհո՞վ: Բանկային համակարգի շահույթները նախորդ տարվա տվյալներով կտրուկ ավելացել են, ու այս ամենից հետո, բանկերը դեռ շարունակում են բարձրացնել իրենց ծառայութունների արժեքները... Երևույթը պետք է հետազոտել և հասկանալ: Ամեն դեպքում, սեյսմիկ կայունության ապահովման տեսանկյունից, այս «ծրագիրը» կարելի է համարել ամենագործուն պետական օգնությունը, ինչն «ամենաէժան» տարբերակով լուծում է մի մեծ խնդրի որոշակի մասը և միաժամանակ բերում է էական տնտեսական աճի:
Այսպես, թե այնպես, պետք է փուլ առ փուլ վերաբնակեցնել խորհրդային շրջանում կառուցված բոլոր բնակելի կառույցների, առաջնահերթ վթարային շենքերի բնակիչներին: Այո, դա շատ լուրջ մարտահրավեր է, բայց այլընտրանք մենք ուղղակի չունենք: Միգուցե վերածել բիզնես նախագծերի՝ հին շենքերի տեղերն անվճար տրամադրելով կառուցապատողներին ու բավարարելով տեղի բնակիչների կարիքները, ու լրացուցիչ տարածքների վաճառքի ձևո՞վ՝ Աջափնյակ համայքի պիլոտային ծրագրի տաբերակով: Միանշանակ լուծումներ շատ կգտնվեն, պետք է փնտրել և գտնել դրանք:
Պատմական նշանակության կառույցների մասով, եթե դրանք պետք է պահպանվեն, երևի թե միակ լուծումը կարող է լինել մաքսիմալ հնարավոր ուժեղացման աշխատանքների իրականացումը, ինչը հնարավոր է միայն անբնակ, չշահագործվող կառույցներում:
Սպասելու Ժամանակ Այլևս Չկա
Այսօրվա պասիվ վերաբերմունքը՝ չգործել և հույսը դնել Աստծու վրա, ուղղակի հանցագործություն է: Տեկտոնիկ սալերը շարժվում են միլիոնավոր տարիներ և դեռ շատ երկար կշարժվեն մեր երկրագնդի օրենքներով, ժամանակ առ ժամանակ ցնցելով այն: Դրան դիմակայելու միակ տարբերակը, դա արհավիրքին պատրաստ լինելն է. դիմավորել տանը և աշխատավայրում հանգիստ նստած, վստահ լինելով դրանց կայունության վրա:
Իսկ Սպիտակի երկրաշարժի «ճանապարհով» գնալը մեծագույն սխալ կլինի Հայսատանի նման փոքր երկրի համար: Այո, արդիականացման ծրագիրը կարժենա մեծ գումարներ, բայց այդ ներդրումները տասնյակ անգամներ ավելի քիչ կլինեն, եթե փորձենք համեմատել գալիք երկրաշարժից ավերածությունների, մարդկային կորուստների և երկրի կառավարման անհնարինության հետ:
Թուրքիայի այս օրերի սարսափելի աղետը կրկին զգուշացնում է մեզ, որ պետք է գործել, որ սպասելու ժամանակ այլևս չկա:
Հ.Գ. (23.02.2023)
Երեկ, ամսի 22-ին, կառավարությունում քննարկում է եղել, որի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն ասել է․«Կարծում եմ՝ պետական կառավարման համակարգը Երևան քաղաքի փոքր կենտրոնից և ընդհանրապես կենտրոնից պետք է դուրս բերել, որովհետև պետական այն գույքի ճիշտ կառավարումը, որ կա Երևան քաղաքի փոքր կենտրոնում և կենտրոնում, կարող է պետությանը տասնյակ միլիարդների եկամուտներ բերել եւ ավելի արդյունավետ դարձնել կառավարման գործընթացները: Մինչդեռ այսօր ուղիղ հակառակն է»:
Հիանալի միտք է արտահայտված և հոդվածին համահունջ, եթե գրագետ իրականացվի:
1. Դրական է կառավարման համակարգի դուրս բերումը կենտրոնից և կենտրոնացումը մեկ տարածքում. նորակառույց շենքերում: Բացի սեյսմիկ անվտանգության ապահովումը, սա կբերի նաև կառավարման համակարգի մարմինների միջև իրականացվող տրանսպորտային հաղորդակցության անիմաստ ծախսերի կրճատմանը և ընդհանուր առմամբ՝ կենտրոնի տրանսպորտային հոսքի զգալի ժամային բեռնաթափմանը:
2. Վաճառքի գործարքներից առաջացած գումարները առաջնահերթ կծախսվեն, իհարկե, ազատված և վաճառված շենքերի պետական ծառայողներին աշխատանքային վայրով ապահովելու վրա, իսկ մնացյալը պետք է ծախսվի հողվածում նշված առաջնայնությունների կառուցման վրա՝ հիվանդանոցների, դպրոցների... և այլն: Ճիշտ կլինի վերանայել գոյություն ունեցող կառավարման համակարգը կրճատելու հնարավորությունները: Հայաստանի նման փոքր երկրի համար այսօրվա կառավարման համակարգի ծախսերը լուրջ ու անիմաստ բեռ են հարկատուների ուսերին:
3. Որպես պարտավորություն, ազատված և վաճառված կառույցները, նոր սեփականատերերի կողմից, պետք է՝ կամ գրագետ ուժեղացվեն (պատմական նշանակության), կամ դրանց վայրում նորերը կառուցվեն:
